Manipülasyon nedir? Manipülasyon doğru insanların eşliğinde mutluluk, başarı, huzur ve rahatın güvencesidir. Bunun tam tersi durumlarda akla gelebilecek bütün olumsuzlukların, özellikle de kişilerde travmaların temelini oluşturabilir.
Manipülasyon korkut-rahatlat olarak da tanımlanan yöntemin tarihçesi eski çağlara dayanmaktadır. Manipülasyon tarih boyunca çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılan bu manuel terapi yöntemi ve manipülasyon günümüzde ise özgüveni eksik insanları ikna etmek için tercih edilmektedir.
- Peki manipüle olmaktan kurtulmanın yolları nedir?
- Manipüle olma ya da olmama durumu kişilerin kontrolüne nasıl geçer?
- Peki maruz kalmadan, bir manipülasyonun, gerçek bir manipülasyon mu yoksa bir yanılgı mı olduğunu nasıl anlarız?
- Kişilere zarar vermek için kullanılan manipülasyon çeşitleri nasıl anlaşılır?
- Bir manipülatör kendi silahıyla nasıl vurulur?
Psikolojik Manipülasyon Nedir? Bizleri Nasıl Etkiler?
Psikolojik manipülasyon nedir? Psikolojik manipülasyon insanları kendi bilinçleri dışında, fikrini almadan, rızasını göstermeden, istekleri dışında etkileme ve yönlendirme şekline denir.
Bu etkileme ve yönlendirme sonucu insanlar davranış değişikliği, yanlış yönlendirilme, davranışlar söz konusu olduğunda ise travmalar gibi durumlarla karşı karşıya gelebilirler. Yani bir çeşit aldatmanın, hilenin uygulandığı sosyal etkidir manipülasyon. Bu sosyal etkiyi uygulayan, gerçekleştiren kişilere ise manipülatör denir.
Manipülasyon Nedir: Manipülasyon Bizleri nasıl Etkiler?
Reklamcılık, istihbarat, pazarlama özellikle de siyaset gibi alanlar, manipülasyon olmadan düşünülemez. Manipülasyon, pozitif algının tam tersini karşılayan amaçlar için kullanılmaktadır.
Bilinen örneklerden birkaçına sizinle birlikte bakalım:
- Örneğin bir mağazada fiyatı yüksek bir etiketin üzerinin çizilmesi ve yerine daha ucuz belirlenmiş bir etiketin yapıştırılması bir manipülasyon türüdür. Çünkü aslında fiyatlar düşmez, daha yüksek belirledikleri fiyatın üzerini çizerler ve ürünleri aslında satılması gereken, yine kar edecekleri fiyatlarla karşısındaki müşteriye sunarlar.
- İlişkilerde ise bir taraf- genelde haksız tarafın kullandığı bir yöntemdir- karşısındaki kişinin, kendisine olan sevgisinden faydalanarak, onun vicdan yapmasını ve duygularının karışmasını sağlayarak kendisini haklı pozisyona çıkartır.
- Genelde haklı ya da haksızın olmadığını, önemli olanın biz fikri olduğunu, sevip sevmediğinden bahsedip, bize bunu nasıl yaparsın gibi sorular sorup karşı tarafı zan altında bırakırlar.
- Kendini ispatlama çabası, onaylanma isteği, güvenin azalması, kendinden nefret etme, haklı konumda iken bile özür dileme bu psikolojik şiddetin sonuçlarındandır.
- Manipülasyonu şirketlerden, kuruluşlardan bağımsız olarak en çok da hastalık belirtisi gösteren Narsist olarak adlandırılan kişiler kullanırlar. Bu kişiler daha çok, kendi duygularını karşısındaki kişi ile tatmin edebilmek için bu yola başvururlar.
- Kendisi bir avcıdır, karşısındaki ise bir av. Kendisi bir kuklacıdır, karşısındaki birey ise rahatça yönlendirebildiği bir kukla. Dolayısıyla bu kısır döngü narsist kişinin duygularının daha fazla tatmin olmasını sağlaması sebebiyle, bu kişiler manipülasyonları daha sık ve daha tehlikeli şekilde kullanırlar.
- Özgüven eksikliğinde ise manipülasyon oldukça tehlikeli olur. Kişi kendisini, yakınlarını ve çocuklarını bu durumdan korumak için; öncelikle özgüveni yüksek olmalıdır, aileye karşı açık ve net olmayı öğrenmelidir.
Manipülatörlerin Nedir? Özellikleri Nelerdir?
Karşısındaki kişinin psikolojik zaaflarını mutlaka bilirler. Bu zaafları tamamen öğrenmeden de asla harekete geçmezler.Gerektiği zaman, karşısındaki kişiye zarar vermekten zevk alırlar. Avcı av örneğindeki gibi, karşısındaki kişilerin neler yapacaklarını izlemek, çektiği acıları gözlemlemek isterler. Oldukça acımasızdırlar. Empati kurma ihtiyacı hissetmezler. Çünkü karşılarındaki insanın duyguları da düşünceleri de umurlarında olmaz.
Ancak manipülasyon sürecini devam ettirmek için role bürünürler ve duygularını önemsediklerini hissettirirler. Karşısındaki kişiyle asla bire bir savaşa girmezler. Her şeyi görünmeyen bir kısımdan, perde arkasından yapmayı tercih ederler. Kurbanın yanında gibi görünürler, onunla beraber mücadele veriyor izlenimi yaratırlar. Bu ise tamamen oyununa devam edebilmesi için bir stratejidir. Kurbanının, kendi kendini mağlup edişini izlemeyi amaç edinirler.
Manipülasyon Yöntemleri ve Teknikleri nedir?
Birazda manipülasyon yöntemleri ve tekniklerinden bahsedelim. Övgü, sevgi, hediye, gülümseme, kendini acındırma gibi davranış ve söylemler. Pozitif sağlamlaştırma olarak adlandırılır. Bağırma, çağırma, göz dağı verme, şantaj, iletişimi kesme, ağlama, kurban rolü oynama, hakaret, küfür. Bunlar ise negatif sağlamlaştırma olarak bilinen kategoride yer alırlar.
Kısmi aralıklı sağlamlaştırma:
- Etkili şüphe-korku havası yaratma (negatif etkidir )
- Kurbanı, sebat ve sabretmeye yönlendirme (pozitif etkidir )
- Sözlü taciz, tehdit, gözdağı ve patlayan öfke ile kişiyi sindirme, geri çekilmesini sağlama manipülasyonu, Ceza manipülasyonudur.
Küçük ricalardan sonra gelen büyük ve reddedilme güçlüğünün çekilmesini sağlayan ricalar:
- Küçük istekleri kabul eden kişilerin, büyük istekleri daha kolay kabul etme durumudur.
- Basit-masum gibi görünen ricalardan sonra gelen büyük ricalara aslında mecburmuş gibi hissettirme stratejisinden ibarettir.
- Bunun için kişiler daha çok, hayır, diyebilmeyi öğrenmelidir.
Sıra dışı şekilde edilen ricalarla HAYIR cevabının ortadan kaldırıması stratejisi:
Sıradan bir isteğin, sıra dışı bir şekilde istenmesi ve kurbanın hayır cevabının, reddetme yolunun engellenmesi durumudur. Değer ve kıymet arasındaki farkın ortadan kaldırılması durumu ile gerçekleştirilen bir manipülasyon tekniği de vardır. Kıymet, maddiyatla ölçülebilen bir kavramdır fakat değer manevi olarak ölçülür.
Bu iki kavramın birbirinin içine geçirilerek, karıştırılarak kurbanın manipüle edilmesi durumu da söz konsudur. Bilgi kaynağına sahip olan, erişebilen kişiler tarafından kullanılan bir yöntemdir, yanıltma. Sosyal medyada provokatörlerin ve medya trollerinin en sık ve en rahat kullandığı yöntemdir bu.
Aşağılama ile ego kamçılama tekniği:
- Spor, politika, ordu gibi alanlarda kullanılır.
- Aşağılayarak provoke etmedir.
- Toplumda işlenen suçların büyük çoğunluğunun sebebidir.
- Tarikat ve terör guruplarının en yoğun kullandığı ve en tehlikeli manipülasyon yöntemi ise salt beyin yıkamadır.
- İkili ilişkilerde yoğun olarak kullanılır. En yakınlar için kullanılan bir yöntem olduğu için kolayca fark edilmesi imkansız diyebiliriz.
- Manipülatörün, ‘Senin için saçımı süpürge ettim’ gibi cümlelerle kişilerin vefa, vicdan, merhamet gibi duygularını hedef alması durumudur, duygusal şantaj.
Yanlışa ayartma yöntemi:
Anlık hırs ve öfkeyle kişinin hayatını geri dönülemeyecek şekilde yok etmeyi amaçlayan manipülasyon yöntemidir. Hırsı, kişinin zayıf noktası haline gelir ve tuzağa düşmesine sebebiyet gösterir. Kumarbazlar buna tartışmasız en iyi örnektir. Oysa vazgeçmek bir erdemdir.
Mahrum bırakma stratejisi:
Kişiye itaat ettirmek için kullanılan bir yöntemdir. Bu manipülasyon tuzağına düşmemek için kişinin kendi ekonomik bağımsızlığını kazanması gereklidir. Bu strateji, nasıl maddi alanları kapsıyorsa duygusal alanları da kapsar. Aslında gerçek anlamda mahrum bırakma söz konusu değildir fakat kişi bağımlı olduğu kişi-nesneler için karşı karşıya kaldığı durumu bu şekilde algılar.
Her şeyi reddetme, karşısındaki kişiyi küçümseyerek bulunduğu durumu pozisyonu kabul ettirme ve daha sonrasında kendine hayran olmasını sağlama ve kaçma tercih edilen diğer manipülasyon çeşitlerindendir. İkili ilişkilerde ise en sık rastlananı Duygusal sömürüdür.
