Sebzelerin, meyvelerin ve yeşilliklerin yıkanması hem hijyen açısından hem hastalıklardan korunma açısından önemlidir. O halde besinlerdeki tarım ilacı nasıl temizlenir, bununla ilgili bilgilere sahip olursak hastalıklara karşı daha korunaklı oluruz.
Bu güne kadar suyun altına tutup da yediğimiz çok elma olmadı mı? Yada kıvırcıkların, hemen musluk altında yapraklarını yıkayıp da salataya doğradığımız gibi; iştahından dayanamayıp şöyle güzelce elimizle sildiğimiz sulu erikleri afiyetle yediğimiz olmuştur mutlaka? Dün sağlığımızdan bir şey kaybetmediğimiz için (belki de öyle sanıyoruz!) bu gün de kaybetmiyoruz diyemeyiz. Basit gibi görülen “meyve, sebze yıkama işlemi”, yaşadığımız bu çağda hiç de öyle basite alınacak bir konu değil. Bu gün kimyasal tarım ilaçlarının (pestisit kullanımı) kıyasıya rekabet ettiği bir dünyada yaşıyoruz. Dikkatli olmak zorundayız!
Meyve ve Sebzeleri Yıkamanın Önemi
Meyveleri yıkamadan yemek artık eskilerde kaldı. Eskilerin o dağda yetişen mis kokulu çıtır çıtır olan o ufak elmalarıyla artık karşılaşmak zor. İşte o elmalarla karışlaşırsanız bir peçeteyle tozunu alıp “kütürt” diye ısırabilirsiniz. Çünkü doğanın tozunu bir peçete dahi temizleyecektir. Ancak bu gün bırakın dışını sirkeli suyla yıkamayı, meyvelerin yetişmesine dahil olan içindeki ilaç ve katkı maddelerine hapsolmuş vaziyetteyiz. Dışı iyi yıkanan mevyelerin ve sebzelerin acaba yetişmesi ne kadar sağlıklı ki!
Her şeyden önce meyve, sebze ve yeşillikler açık havada yetiştiği için toza maruz kalıyor. Hatta yetiştiği konuma göre dumana, kirliliğe; rüzgarlar nedeniyle çevredeki mikroplara maruz kalabiliyorlar. Satılmak için konan tezgahlarda ise sabahtan akşama kadar bekleyen ürünler açıkta oldukları için (market ve pazar dahil) insanların sürekli gelip geçmesiyle yerden kalkan toza ve mikroba maruz kalıyorlar. İnsanların yürümesiyle kalkan tozun, hafif bir esintinin yerden sadece yarım/bir metre yükseklikteki tezgahlara nasıl erişebileceğini tahmin etmek hiçde zor değil.
Alınan besinlerin kimisi tozlu olabilir, kimisi ilaçlı, kimisi topraklı… Besinleri yıkarken topraklı olan ile ilaçlı olan aynı yoğun yıkamaya maruz kalmayabilir. Toprak, bakterili ve hastalıklı olmadığı sürece “kir” olarak değerlendirilmez ve zararlı değildir. Ancak kontrolsüz kullanılan ilaçlar (tarımsal anlamda pestisitler) ve mikroplar zararlıdır. Bu yüzden hangi besinin ne derece kirli ve ilaçlı olduğu bilinirse temizleme konusunda ona göre yöntemler seçilir. Öncelikle, yıkanması gereken besinlerin nereden alındığı ve yetişme bilgisi önemlidir. İnsan, en iyi kendi bahçesinde yetiştirdiğinin kalitesini bilir ve güvenir. Kendine ait yetiştirme yeri olmayanlar aldıkları besinleri iyi tanımalıdırlar.
Sevindirici olan şu ki, artık doğal olan ürünlere olan talep her geçen gün artarken aynı zamanda serbest ürün yetiştiriciliği artıyor. Ve artık doğal meyve ve sebzeler üzerinde yapılan çalışmalar eskisinden daha fazla. Ancak hala çoğu ürünler katkılı ve ilaçlı olduğundan en azından önlemler bırakılmamalıdır. Kalıntılardan arınmış sebze ve meyveler tüketerek hastalanma riskinin azaltılabildiği de unutulmamalıdır.
Besinlerin yıkanma şekilleri, yıkandığı suya katılan sirke ve limon gibi hijyen sağlayan uygulamalar aslında hiç de zor değildir. Gıdaları yıkama yöntemlerini iyi biliyor muyuz?
Besinleri Yıkama Yöntemleri
Okuyacağınız temizlik uygulamalarını rutinleştirdiğinizde bu uygulamar, hayatınızdan fazladan bir kaç dakikanın ötesinde zaman almayacaklardır. Siz de daha pratik yöntemlerle bu süreleri kısaltabilirsiniz.
Yeşillikleri Nasıl Yıkamalıyız?
Ispanak, marul, kıvırcık ve türevlerinin yıkanması: Bunlar geniş yapraklı bitkiler olmaları nedeniyle yetişirken yerden bulaşan toprağı yapraklarının diplerine hapsederler. Bunların en iyi yıkama şekli, yapraklarının ayrılarak suya bastırılmasıdır. Ispanağın kök kısmı kesilerek suya atılabilir. Ispanak yıkanırken önce bıçakla doğranıp sonra suda bekletilmesi yanlıştır. Bütün olarak temizliğinin yapılıp temiz halde doğranmalıdır.
Tarımsal ilaçların temizlenmesi
Meyveleri, sebzeleri ve yeşillikleri yıkayarak pestisite karşı koruyun!
Pırasa, yeşil soğan tarzı sebzelerin yıkanması: Bunların kök kısmını keserek olduğu gibi bir kaba koyun. Pırasalar uzunsa ikiye ve belki üçe bölebilirsiniz. Fazla bölmemek için uzun kapları yada diklemesine olan kapları kullanabilirsiniz. Dilimledikten sonra suya konulması doğru bir yıkama yöntemi değildir.
Sebzeleri Nasıl Yıkamalıyız?
İnce kabuklu (domates, salatalık vb) sebzeleri yıkama işlemi, bol su ile olmalıdır. Domates gibi elinize alınca da farkettiğiniz kabuklarının daha emici olduğunu görürsünüz. Kabuğundaki emiş oranı yüksek sebzelerin özellikle kabukları soyulmayacaksa mutlaka temizleninceye kadar ovulmalıdır.
Brokoli, karnabahar türevlerini yıkama: Musluğun altına tutulan bu sebzeler aralarına suyu geçirmezler. Bu yüzden küçük taneciklere ayrılıp suyun içine atılırlarsa su her yerlerine ulaşmış olacaktır. Bu tarz sebzeler yapraklarıyla korunduğu için içleri genelde temiz olacağından yoğun yıkamaya gerek olmayabilir. Fakat yüzeylerinin temizliği yapılmalıdır.
Havuç, turp ve türevlerinin yıkanması: Kök kısmı yenen sebzeler daha korunaklıdırlar. Toprağın altında (ilaç atılmadığı takdirde) sadece toprakla bütünleşmiş olduklarından sade suda yıkanmaları bile yetebilecektir.
Meyveleri Nasıl Yıkamalıyız?
Elma, armut ve türevlerinin yıkanması: Bu tür meyveler yüksek emici kabuklara sahip olup genelde kabukları ile tüketilmektedirler. Özellikle ağaçlara püskürtülen ilaçlar meyvelerin bu kabukları tarafından tutunmalarına neden olur. Bu yüzden bu tür meyvelere sirkeli su ile yıkama yöntemleri uygulanması yararlı olacaktır.
Portakal, mandalina, limon ve türevlerinin yıkanması: Burada dikkat edilmesi gereken eğer bunların kabukları da tüketilecekse elma gibi yıkanmalarıdır. Kabukları atılacaksa güzelce muslukta yıkanmaları yeterli olacaktır. Eğer limonun kabuğundan kek, portakalın kabuğundan reçel gibi tarifler yapacaksanız mutlaka bunları iyi dezenfekte etmelisiniz. Limon ve portakal türü ürünler gözenekli ve emici yapıları nedeniyle fazla miktarda toz ve ilaç emerler. Bu yüzden elma gibi yıkamak, kabuklarını tüketmek için yeterli değildir! Suda bekletme yöntemi ve fırçayla yıkama yöntemiyle temizlenmeleri tavsiye edilir.
Karpuz, kavun ve türevlerinin yıkanması: Her ne kadar kabukları tüketilmiyor olsa da bıçağın deydiği dışındaki tozları içine doğru itmesi, yada ellerle kabukların tutulup ele bulaşması ihtimaliyle yıkanması iyidir. Dışlarının ovalanarak suyun altında yıkanması bile belirli zararlılardan onları arındıracaktır.
Sirkeli Suyla Yıkama Yöntemleri
Sirkeli su ile sebze temizliğini duymuşsunuzdur. Tarımsal ilaçlardaki pestisit temizliğinde ve hastalanmış topraktaki parazit ve bakterilere karşı sirkeli su uygun bir temizleme sıvısıdır. Sadece sebzeleri değil; sirkeli su ile meyveleri de yıkayabilir, kimi yeşillikleri kumundan böceklerinden temizleyebilirsiniz. Ancak dikkat edilmesi gereken, suda bekletme süresinin uzun olmamasıdır.
Besinler için temizlikte hangi sirke kullanılır?
Bunun için bir sirke markası arayışına gerek yok. Hatta markette satılan sirkeler tam da sebze meyve yıkamak için en uygunlarıdır denilebilir. Pahalı olan sirkeleri yada ev yapımı sirkeyi yıkama için harcamanıza gerek yok. En ucuz sirkeyi alıp kullanabilirsiniz. Ancak sirkeyi yiyeceklerinize katık olarak kullanacaksanız kesinlikle ev yapımı sirke tüketmelisiniz! Kendiniz evde sirke yapabileceğiniz gibi, doğal ürünler satan dükkanlarda doğal yapılmış ev ürünü sirkelerde bulabilirsiniz.
Sebzeler, yeşillikler ve meyveler sirkeli suda ne kadar bekletilmeli?
Sirke bir asittir. Çıkarılamayan lekeleri dahi çıkarabilecek kuvvetli doğal bir dezanfektandır. Yeşillikler ve sebzeler ise bir o kadar narin ve hassasdırlar. Bu nedenle yoğun sirkeli suda ve uzun süre bekletilmemelidirler. Aynı zamanda yeşilliklerin ve sebzelerin doğranmadan sirkeli suya konulması biraz da bunun içindir. Sebzeler için bekletme süresi yeşilliklere göre fazla olabilir. Daha dayanıklıdırlar. Ancak otları (maydanoz, dere otu vb.) böceklerden ve kalıntılardan arınması içni 10-15 dakika arası bekletilmesi yeterlidir.
İpuçları:
Yıkanacak meyve ve sebze adedi için kabın büyüklüğü önemlidir. Bir elma için koca bir kaba gerek yoktur. Bir kavanoz dahi işinizi görecektir. Önemli olan iyice ıslanacak kadar içinde bekleyeceği bir kaptır.
Dereotu, maydanoz türü küçük ve narin sebzeleri yıkamak zahmetlidir. Muslukta ıslandığında yaprakları kapanır ve araları temizlenmez. Şaşırtıcı ama en kolay yıkananlar da bunlardır! Kullanılacak miktara göre çok büyük olmayan kapaklı bir kap (kavanoz iyi bir seçimdir) içerisine yeşillikleri koyup kapağını kapatın ve çalkalıyın. Bunu bir kaç kere yapmanız yeterli. Suyunu döküp tekrar tazelemeniz iyi olacak. Ancak çok yıpratacak şiddette çalkalanmamalılar. Daha sonra sirkeli suda bekletip son bir kaç kere daha aynı işlemi yapabilirsiniz.
Meyve ve sebzeleri temizlemek için ucuz bir diş fırçası alabilirsiniz. Sadece bu işler için kullanacağnız diş fırçası epey işinizi kolaylaştıracak. Özellikle sirkeli sudan sonra sebze ve meyvelerdeki kalıntıları temizlemek için bunu kullanabilirsiniz. İşiniz bitince fırçayı da yıkamayı unutmayın.
Uyarılar!
Sebzeleri ve meyveleri sabunla yıkamak, ne kadar doğal sabun olursa olsun doğru bir uygulama değildir. Sabunun yiyeceklerin girintili alanlara yerleşmesinden sonra iyi durulanmaması, temizlenen gıdayı bu sefer sabun artıklı yapmış olur. Bu yüzden sabun işlemine gerek yoktur.
Aşırı sirkeli suda bekletmek özellikle otların ve sebzelerin yanmasına, vitamin ve minerallerinin kaybolmasına sebep olacağından suya bırakıp terk edilmemelidir.
